NHỮNG BỆNH RỐI LOẠN TÂM LÝ THƯỜNG GẶP Ở TRẺ EM

Chúng ta thường cho rằng ở độ tuổi thơ ấu cũng như thanh thiếu niên là khoảng thời gian sống hạnh phúc, vô lo vô nghĩ nhưng có tới 20% số trẻ em và thanh thiếu niên Mỹ mắc chứng rối loạn tâm thần. Khi tuổi ngày càng tăng, tỷ lệ rối loạn tâm thần cũng tăng theo, đã có nghiên cứu chỉ ra khoảng 27,9% số thanh thiếu niên Hoa Kỳ từ 13 tuổi đến 17 tuổi được báo cáo mắc 2 chứng rối loạn tâm lý trở lên. Các nghiên cứu theo dõi trẻ em từ sơ sinh đến tuổi trưởng thành chỉ ra rằng hầu hết các rối loạn sức khỏe tâm thần ở người trưởng thành bắt đầu từ thời thơ ấu và thanh thiếu niên.

1. 10 rối loạn tâm lý phổ biến ở trẻ

Có 10 nhóm rối loạn tâm thần mà trẻ em và vị thành niên thường dễ bị mắc phải gồm:

• Rối loạn lo âu

Trẻ em và trẻ vị thành niên mắc rối loạn lo âu thường sẽ có biểu hiện của sự lo lắng kéo dài, dễ bị sợ hãi hoặc kinh sợ quá mức. Ngoài ra còn thể hiện bởi các triệu chứng cơ thể bao gồm run, đổ mồ hôi, nhịp tim nhanh và dễ bị kiệt sức.

• Rối loạn tăng động, giảm chú ý (ADHD)

Rối loạn tăng động, giảm chú ý (ADHD) là căn bệnh tâm lý phổ biến nhất ở trẻ em hiện nay. Biểu hiện của trẻ khi mắc bệnh này thường gặp khó khăn trong việc tập trung, rất dễ buồn chán, thất vọng với những tình huống cụ thể, đặc biệt không nghe lời người lớn. Chúng cũng có xu hướng thích di chuyển liên tục, không chịu ngồi im và thường dễ bốc đồng, không suy nghĩ trước khi hành động.

• Rối loạn hành vi gây rối

Trẻ mắc hội chứng này có hành động gây rối, bất chấp quy tắc, quấy phá cực độ trong các môi trường như trường học, tại nhà hoặc những nơi đông người.

• Rối loạn tâm trạng, cảm xúc

Những rối loạn này khiến trẻ em và thanh thiếu niên không làm chủ được cảm xúc của mình. Cụ thể như chúng sẽ có cảm giác buồn kéo dài hoặc tâm trạng dễ thay đổi, hay thường xuyên bộc phát sự tức giận bao gồm trầm cảm và rối loạn lưỡng cực.

• Rối loạn học tập và giao tiếp

Khi mắc chứng bệnh này trẻ gặp vấn đề về khả năng lưu trữ và xử lý thông tin bao gồm phát âm, trình bày các suy nghĩ và ý tưởng. Việc tiếp thu những kiến thức mới là điều khó khăn với chúng, điều này làm các bé sợ hãi khi giao tiếp kể cả với người quen biết.

• Rối loạn ăn uống

Rối loạn ăn uống khá thường gặp ở trẻ em. Biểu hiện của trẻ là biếng ăn, không có thái độ hợp tác khi tới bữa ăn, đặc biệt là có những cảm xúc hoặc thái độ chống đối mãnh liệt đối với thức ăn.

• Rối loạn bài tiết

Chứng đái dầm là biểu hiện nổi bật nhất của rối loạn bài tiết xảy ra ở trẻ em. Trẻ mắc hội chứng này thường không có khả năng kiểm soát được việc cảm giác đi tiểu của mình.

• Rối loạn phát triển thần kinh (rối loạn phổ tự kỷ)

Chứng rối loạn này khiến trẻ em có những suy nghĩ nhầm lẫn, lộn xộn và gặp vấn đề trong việc hiểu thế giới xung quanh. Bên cạnh đó còn có biểu hiện trong sự tương tác và giao tiếp xã hội kém, trẻ có các hành vi lặp đi lặp lại và rập khuôn, và sự phát triển trí tuệ không đều thậm chí là khuyết tật về trí tuệ.

• Tâm thần phân liệt

Bệnh tâm thần phân liệt xảy ra ở trẻ vị thành niên là một bệnh tâm lý nghiêm trọng, đây là sự xuất hiện của những ảo giác, hoang tưởng làm rối loạn chức năng tâm lý xã hội dẫn đến suy nghĩ tiêu cực ở người mắc bệnh và kéo dài trên 6 tháng.

• Rối loạn Tic

Những rối loạn này thường xảy ra ở trẻ em dưới 18 tuổi sau đó giảm dần khi vào độ tuổi dậy thì. Rối loạn này có 2 loại chính gồm Tic âm thanh (ví dụ: thở dài, ho, lẩm bẩm, tặc lưỡi…) và Tic vận động (ví dụ: nháy mắt, nhún vai, lắc đầu, tự cắn…)

Một số rối loạn không chỉ xảy ra ở trẻ vị thành niên mà cũng có thể xảy ra ở người lớn như rối loạn lo âu, rối loạn ăn uống, rối loạn cảm xúc và tâm thần phân liệt. Việc một đứa trẻ mắc nhiều hơn một chứng rối loạn là điều bình thường. Vậy nguyên nhân nào khiến cho những đứa trẻ đáng lẽ ra đang sống vui tươi, hồn nhiên lại mắc phải các rối loạn đó?

2. Nguyên nhân dẫn đến chứng rối loạn tâm lý ở trẻ vị thành niên

Hiện các nhà nghiên cứu đã đưa ra rất nhiều nguyên nhân liên quan đến bệnh tâm lý ở trẻ vị thành niên có thể là do di truyền, tổn thương tâm lý, tác động của môi trường bên ngoài, chấn thương vùng não.

• Di truyền: Nếu tiền sử trong gia đình có người mắc bệnh tâm thân đình thì con cái sẽ có khả năng cao mắc phải những bệnh rối loạn tâm lý được nêu trên

• Tổn thương tâm lý: Một số rối loạn có thể được gây ra bởi sự sang chấn tâm lý như bị lạm dụng nghiêm trọng về thể chất hoặc tình dục; chứng kiến bạo lực gia đình; sự thiếu thốn tình cảm…

• Tác động của môi trường bên ngoài: Các sự kiện căng thẳng từ môi trường sống chẳng hạn như gia đình quá áp đặt thành tích học tập lên con cái; bạo lực học đường…

• Chấn thương vùng não: Nhiều rối loạn tâm lý ở trẻ vị thành niên là do sự hoạt động bất thường ở vùng não, nơi có vai trò kiểm soát cảm xúc, suy nghĩ, nhận thức và hành vi. Những chấn thương ở đầu do tai nạn có thể là nguyên nhân dẫn đến một số rối loạn tâm thần.

3. Rối loạn tâm lý gây ra những tác hại nghiêm trọng gì cho trẻ vị thành niên?

Trẻ em cũng như trẻ vị thành niên khi mắc các bệnh về tâm lý thường gây ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển về thể chất và tinh thần. Giai đoạn đầu thì chúng thường thích ở một mình, cảm xúc buồn chán kéo dài, thường xuyên lo lắng, sợ hãi dẫn đến kết quả học tập kém, chậm tiếp thu ngôn ngữ, thiếu kỹ năng xã hội…

Nếu không được chữa trị kịp thời sẽ làm bệnh tình trở nên nặng hơn, khiến trẻ có các hành vi khó kiểm soát, tự làm tổn thương bản thân mình bằng nhiều cách, hoặc dính vào tệ nạn như lạm dụng chất gây nghiện, rượu bia để giải tỏa tâm trạng và nghiêm trọng nhất là tự tử. Điều này ảnh hưởng không chỉ đến cuộc sống của trẻ mà cũng tác động lên gia đình.

4. Phương pháp điều trị bệnh rối loạn tâm lý ở trẻ và vị thanh niên

Phương pháp điều trị bệnh tâm lý ở trẻ cũng như điều trị các bệnh rối loạn nhân cách ở người lớn. Tùy vào trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ áp dụng phương pháp phù hợp nhất với bệnh nhân để đạt hiệu quả tối ưu. Có 3 phương pháp chính bao gồm sử dụng thuốc, tâm lý trị liệu

• Thuốc: Sử dụng thuốc chống trầm cảm, thuốc ức chế tái hấp thu Serotonin có chọn lọc (SSRI), thuốc ức chế tái hấp thu Serotonin-Norepinephrine (SNRI) để điều trị bệnh tâm lý cho trẻ và vị thành niên

• Tâm lý trị liệu: 

  • Liệu pháp hỗ trợ và liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT): Là 2 phương pháp cụ thể áp dụng để điều trị chứng rối loạn tâm lý ở trẻ vị thành niên. Ví dụ đối với liệu pháp nhận thức - hành vi, bác sĩ sẽ nói chuyện với người bệnh để hiểu và tiếp xúc với các tình huống gây ra sự lo lắng cho bệnh nhân; sau đó sẽ giúp họ dần dần trở nên mẫn cảm với những tình huống đó và cảm thấy bớt lo lắng hơn

  • Trị liệu nghệ thuật: Là phương pháp sử dụng sự sáng tạo trong một không gian chữa lành để cải thiện và gia tăng sức khỏe tâm lý cho bệnh nhân chẳng hạn như vẽ tranh, các hoạt động vui chơi thủ công nghệ thuật. Đây là phương pháp áp dụng cho những đối tượng gặp khó khăn trong việc giao tiếp cũng như truyền tải cảm xúc của mình

Những đứa trẻ cũng như thanh thiếu niên là những mầm non tương lai của đất nước. Vì vậy, việc bảo vệ và chăm sóc các em là nghĩa vụ của chúng ta. Nếu như đứa trẻ mà ta biết mắc phải bệnh tâm lý như trong bài viết, đừng làm ngơ mà hãy ngay lập tức đưa chúng tới gặp bác sĩ để được điều trị sớm nhất để tránh các hậu quả nghiêm trọng nhé.

Nguồn:

1. Rối loạn tâm thần ở trẻ em: Những điều cần biết. Accessed March 28, 2024. https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/nhi/roi-loan-tam-o-tre-em-nhung-dieu-can-biet/

2. https://moh.gov.vn/chuong-trinh-muc-tieu-quoc-gia/-/asset_publisher/7ng11fEWgASC/content/canh-giac-voi-roi-loan-tic-o-tre. Accessed March 28, 2024. https://moh.gov.vn/chuong-trinh-muc-tieu-quoc-gia/-/asset_publisher/7ng11fEWgASC/content/canh-giac-voi-roi-loan-tic-o-tre

3. Overview of Psychiatric Disorders in Children and Adolescents - Pediatrics. MSD Manual Professional Edition. Accessed March 28, 2024. https://www.msdmanuals.com/professional/pediatrics/psychiatric-disorders-in-children-and-adolescents/overview-of-psychiatric-disorders-in-children-and-adolescents

4. Schizophrenia in Children and Adolescents - Pediatrics. MSD Manual Professional Edition. Accessed March 28, 2024. https://www.msdmanuals.com/professional/pediatrics/psychiatric-disorders-in-children-and-adolescents/schizophrenia-in-children-and-adolescents

5. Autism Spectrum Disorders - Pediatrics. MSD Manual Professional Edition. Accessed March 28, 2024. https://www.msdmanuals.com/professional/pediatrics/learning-and-developmental-disorders/autism-spectrum-disorders

6. Kessler RC, Avenevoli S, McLaughlin KA, et al. Lifetime comorbidity of DSM-IV disorders in the NCS-R Adolescent Supplement (NCS-A). Psychol Med. 2012;42(9):1997-2010. doi:10.1017/S0033291712000025

7. Dalsgaard S, Thorsteinsson E, Trabjerg BB, et al. Incidence Rates and Cumulative Incidences of the Full Spectrum of Diagnosed Mental Disorders in Childhood and Adolescence. JAMA Psychiatry. 2020;77(2):155-164. doi:10.1001/jamapsychiatry.2019.3523